لیست نویسندگان دو درصد برتر استنفورد چقدر دقیق است؟
نکسترو: در چند سال اخیر، برخی از پژوهشگران دانشگاه استنفورد با بهره گیری از داده های پایگاه اسکوپوس، فهرستی برای ارزیابی تاثیر استنادی دانشمندان در رشته های مختلف منتشر می کنند. این لیست در کشور ما با نام «فهرست دانشگاه استنفورد» بازتاب گسترده ای در کشور پیدا می کند و حتی گاه ممکنست تعبیرهای نادرستی از آن صورت بگیرد. پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) در یک گزارش تحلیلی، به بررسی این لیست پرداخته است.
به گزارش نکسترو به نقل از ایسنا، در این لیست دیتاسِت هایی به وجود آمده و شاخصی به نام «شاخص استنادی مرکب» (composite citation index) تعریف شده است. در گزارش تحلیلی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، سیر تکاملی انتشار این لیست و نحوه محاسبه شاخص تعریف شده در آن از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱ مورد بررسی قرار گرفته است. این گزارش؛ ضمن بررسی نقاط ضعف و قوت لیست های سالهای ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۱ استنفورد، به نقد این لیست پرداخته است.
به گفته پژوهشگران دانشگاه استنفورد؛ هدف این دیتاسِت ارائه مجموعه ای از سنجه های استنادی استانداردشده، برای ارزیابی تاثیر استنادی دانشمندان در رشته ها و حوزه های علمی مختلف است. شاخص استنادی مرکب (به اختصار C) مجموعه ای از شش شاخص استنادی مجزا است که پژوهشگران دانشگاه استنفورد در مقاله سال ۲۰۱۶ خود معرفی و محاسبه کرده اند.
در لیست ۲۰۲۱ چه مواردی بررسی شده است؟
لیست سال ۲۰۲۱ که تازه ترین بروزرسانی این دیتاسِت (نسخه ۳) است؛ در ۱۹ اکتبر ۲۰۲۱ (۲۷ مهرماه ۱۴۰۰) انتشار یافته است و در آن دامنه پوشش داده ها از سال ۱۹۶۰ تا ۲۰۲۰ گسترش یافته است. این لیست دربرگیرنده اسامی یک صد هزار نویسنده پراستناد برحسب شاخص C و همین طور نویسندگانی است که جزو دو درصد پراستناد در زیرحوزه تخصصی خود قرار می گیرند.
در مجموع بیش از ۱۸۶ هزار نویسنده، در این لیست مورد ارزیابی قرار گرفته اند. در این لیست، ۲۴۷ نفر دارای خوداستنادی بالای ۶۰ درصد هستند و دو هزار و ۴۸۰ نویسنده نیز نرخ خوداستنادی بالاتر از ۴۰ درصد دارند و نسبت تعداد استنادات به مقالات استنادکننده برای حدود ۵۰۰ نفر از نویسندگان ۳≥ است.
در گزارش تحلیلی ISC عنوان شده است که همچون اشکالات عمده این دیتاست، خطا در تفکیک نام افراد است؛ بطوریکه افرادی که نام مشابه داشته اند، مقالات و ارجاعاتشان با هم جمع شده است. برای مثال، در فایل اصلی دیتاست که داده های مربوط به طول دوره کاری پژوهشگران را از سال ۱۹۶۰ تا ۲۰۲۰ پوشش می دهد، یک ستون (firstyr) تاریخ نخستین سال انتشار مقاله و یک ستون نیز آخرین سال (lastyr) انتشار توسط هر نویسنده را نشان داده شده است.
در این لیست، برخی نویسندگان عمر کاری بالای 100 سال دارند!
در این جدول، تعداد ۳۴ نویسنده لیست شده اند که نخستین مقاله خودرا در سالهای سده ۱۸۰۰ میلادی نوشته اند. با تفریق نخستین و آخرین سال انتشار برای تمام نویسندگان این لیست، مشخص می شود که ۵۱ نویسنده طول عمر کاری بالای صد سال دارند (دامنه ۱۰۱ تا ۱۸۶ سال) و ۴۶۸ نویسنده نیز دوره کاری ۷۰ تا ۹۹ سال دارند. این اعداد بسیار غیرمحتمل به نظر می رسند و احتمالاً نتیجه ترکیب اسامی نویسندگانی است که اسامی مشابه دارند. در پژوهشی که توسط دو پژوهشگر بنگلادشی بر روی لیست استنفورد صورت گرفته است، تخمین زده می شود که این لیست در شناسایی نویسندگان پراستناد بنگلادشی حدود ۴۱ درصد خطا دارد. این خطاها شامل شناسایی نادرست وابستگی سازمانی نویسندگان، ترکیب اسامی نویسندگان با اسامی مشابه و شمارش نادرست تعداد مدارک هر نویسنده است.
همچنین بررسی موردی انجام شده توسط ISC نشان داده که برخی از نویسندگان پراستناد و باسابقه که واجد شرایط حضور در این لیست بوده و پروفایل مشخصی در پایگاه اسکوپوس دارند، در این لیست قرار نگرفته اند.
مسئله دیگر در این لیست، نحوه رتبه بندی پژوهشگران برمبنای شاخص C است (rank(ns)). در صورتیکه حدود ۱۸۶ هزار نویسنده در این لیست قرار گرفته اند، رتبه نویسندگان اعداد بسیار متفاوتی را نشان می دهد؛ بطوریکه بالاترین رتبه دو میلیون و ۶۱۸ هزار و ۹۹۱ است و معین نیست این رتبه بندی چگونه صورت گرفته و رتبه ها چگونه تعیین شده است.
استفاده نادرست از فاکتورهای علم سنجی، لطمه هایی در پی دارد
به گفته نویسندگان گزارش تحلیلی ISC؛ شاخص ها و سنجه های آماری و علم سنجی منبع غنی، سریع و بهینه ای برای ارزیابی وضعیت علم، پژوهش و پویایی قلمروهای علمی هستند؛ اما استفاده نادرست از این شاخص ها و عدم شناخت از کارکرد واقعی و منطق درونی هر سنجه می تواند لطمه هایی را در پی داشته باشد. با گسترش مراکز پژوهشی و دانشگاه ها، افزایش ظرفیت پژوهش، افزایش چشم گیر تعداد پژوهشگران و رشد فزاینده انتشارات علمی، فاکتورهای علم سنجی و کتاب سنجی، توسعه یافته اند تا امکان ارزیابی های آماری و عینی از عملکرد پژوهشی، میزان تاثیرگذاری علمی تحقیقات و میزان کارآمدی هزینه کرد در بخش تحقیق و توسعه وجود داشته باشد. پایگاه های استنادی ملی، منطقه ای و بین المللی در جهان منبع اصلی گردآوری اطلاعات مدارک علمی و پژوهشی و انتشار آمار و اطلاعات کتاب شناختی در مورد این منابع هستند. این اطلاعات آماری منبع ارزشمندی برای مقایسه، معیارسنجی و ارزیابی عملکرد پژوهشی افراد، موسسات و کشورها هستند.
فهرست استنفورد تنها لیست از پژوهشگران پراستناد نیست. تعدادی از پایگاه های اطلاعات علمی و سامانه های استنادی نیز لیست های درصدی از نویسندگان و موسسات برتر ارائه می کنند. با وجود اینکه در تمام این لیست ها ایرادات روش شناختی و نقص در داده ها وجود دارد؛ اما همچنان می توانند دیدی کلی از وضعیت تاثیرگذاری علمی پژوهشگران رشته های مختلف در موسسات و کشورهای مختلف ارائه نمایند.
نکته مهم درباب این ارزش گذاری ها این است که این لیست ها جامعیت و مانعیت کافی ندارند. همه پژوهشگران برتر و موثر در این لیست ها قرار نمی گیرند و حتی شاید بتوان گفت کسانی که در این لیست ها قرار می گیرند، لزوما بالاترین پژوهشگران نیستند. از ین جهت، این لیست ها همیشه درصدی مثبت کاذب و منفی کاذب دارند. بعلاوه، با تغییر روش شناسی ها، لیست ها و اسامی هم تغییر می کنند. بنابراین، باید توجه داشت که هر یک از سنجه های استنادی یا رتبه بندی های پژوهشگران بیان کننده نوع متفاوتی از عملکرد و دستاورد پژوهشی است.
لزوم پرهیز از تعبیرهای نادرست از این لیست ها
در این گزارش عنوان شده است که گاهی اوقات انتشار این لیست ها بازتاب های گسترده ای در سطح کشور پیدا می کند و حتی تعبیرهای نادرستی از آنها صورت می گیرد. یکی از مهم ترین ایرادات این لیست ها عدم توجه لازم به زیست بوم علمی است. نویسندگان پراستنادی که در این لیست ها وارد می شوند، اغلب در طول دوره فعالیت آکادمیک خود با تیم های مختلف و پژوهشگران مختلفی همکاری داشته اند. آنها در بعضی از تحقیقات نقش پژوهشگر ارشد و در بعضی نقش جنبی، محدود و یا شاید افتخاری داشته اند؛ پس نقش ها و میزان همکاری آنها در پژوهش های مختلف متفاوت می باشد و نمی توان تمام اثرگذاری علمی و استنادهای دریافتی را به یک میزان برای آنها وزن دهی کرد. سوال مهم این است که آیا پژوهشگران دیگری که در طول سالیان مختلف با یک پژوهشگر پراستناد مشارکت داشته اند نیز در این لیست ها جای گرفته اند یا خیر؟ در اصل، چنین رویکردهایی معطوف به فردگرایی و تقلیل گرایی است در صورتیکه پژوهش های علمی در جهان معاصر ماهیتی مشارکتی و مبتنی بر همکاری تیمی دارد.
همچنین در عین حال، آنچه بعنوان لیست استنفورد در کشور شناخته می شود و مورد توجه رسانه ها و موسسات قرار می گیرد یک دیتاست از نویسندگان پراستناد در رشته های علمی مختلف به همراه انواع مختلفی از سنجه های استنادی استانداردشده است که می تواند بعنوان منبعی کمکی برای ارزیابی تاثیرگذاری علمی پژوهشگران رشته های مختلف مورد استفاده قرار گیرد. اما باید توجه داشت که هرگونه استفاده از داده های آن و شناسایی یک نویسنده بعنوان نویسنده موثر یا پراستناد بایستی باتوجه به مقایسه عملکرد در همه شاخص ها و بررسی مقادیر نرمال یا غیرنرمال نسبت به حوزه های علمی تخصصی و در مقایسه با سایر همتایان صورت گیرد خصوصاً این که ایرادات آشکاری در این دیتاست وجود دارد.
کلاریوت آنالیتیکس در اعلام لیست سالانه پژوهشگران پراستناد دنیا (Highly Cited Researchers) مدارک همه نویسندگان را بررسی نموده و مواردی مانند مقالات ابطال شده، سوء رفتار علمی و نرخ بالای خوداستنادی را بررسی می کند. در نتیجه، تعدادی از نویسندگان از لیست حذف می شوند و تعداد زیاد استنادات یک نویسنده ضامن قرارگیری در لیست نویسندگان پراستناد دنیا نیست. اما پژوهشگران استنفورد هیچ نوع پردازش کیفی بر روی لیست خود انجام نمی دهند و برمبنای محاسبات و حدود آستانه آماری لیست خودرا تدوین می کنند. بنابراین، کاربران بایستی برحسب نیاز خود و بدون پیش داوری از چنین داده هایی استفاده کنند و منطق محاسبه هر شاخص، ضعف ها و قوت ها و کاربردهای آنرا مدنظر قرار دهند.
با توجه به مباحث فوق و ضعف های موجود در چنین لیست هایی، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) هر ساله بعد از رفع خطاهای موجود در لیست های مستخرج از پایگاه استنادی وب علوم (Web of Science) و با استفاده از روش های آماری و تحلیل های علم سنجی، لیست نرمال شده نویسندگان یک درصد برتر ایران را به دانشگاه های مربوطه اعلام می نماید. به این منظور، پایگاه ISC روش مشخص و استانداردی را برای شناسایی و معرفی پژوهشگران پراستناد برتر ایران توسعه داده است. همچنین، پایگاه ISC با اتکاء به منابع اطلاعاتی و پایگاه های داده خود، هر ساله لیستی از نویسندگان پراستناد ایرانی در زمینه های علوم انسانی، اجتماعی و هنر را نیز شناسایی و به جامعه علمی معرفی می کند.
این گزارش تحلیلی با عنوان «فهرست اسامی نویسندگان 2% برتر استنفورد» در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، انتشار یافته است.
منبع: nextru.ir
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب