در یك پژوهش بررسی شد
ریشه های اجتماعی شکل گیری و بروز نارضایتی های اجتماعی
نکسترو: بررسی های یک مطالعه در مورد ریشه های اجتماعی شکل گیری و بروز نارضایتی های اجتماعی نشان داد که بخش زیادی از شهروندان تهرانی نسبت به شرایط و اوضاع نامساعد موجود، نگران بوده و ناراضی هستند. همین طور تمایلات خشونت طلبانه در میان آنها در حد بسیار ضعیف بوده و اکثریت شهروندان مایلند تا نارضایتی های خودرا در اشکال مسالمت آمیز بروز دهند.
به گزارش نکسترو به نقل از ایسنا، موضوع «رضایت» یک امر نسبی است و رضایت اجتماعی شهروندان در هر نظام اجتماعی، بااینکه تا حد زیادی به شرایط فردی بستگی دارد، ولی تاثیر عوامل اجتماعی در بروز یا افول آن بسیار پررنگ تر به نظر می آید. اگر رضایت، آرامش، احساس سعادت و بالعکس عدم احساس خوشبختی و نارضایتی در جامعه تسری یابد و عده زیادی از اعضای جامعه را در برگیرد، این را نمی توان به شرایط فردی تعبیر کرد، بلکه باید اوضاع اجتماعی را در ارتباط با آن در نظر گرفت.
در جامعه معاصر، کاربرد اصطلاحاتی مانند اغتشاش، ناآرامی، شورش، بلوا، آشوب، رفتار جمعی اعتراض آمیز، هیجان جمعی، طغیان خشونت آمیز و... جملگی حکایت از اهمیت نارضایتی ها در بُعد اجتماعی دارند و بیشتر دولت ها درصدد رفع آن ها و ایجاد ثبات و پایداری در بدنه نظام سیاسی هستند.
نارضایتی عمومی یا نارضایتی اجتماعی به وضعیتی اطلاق می شود که عدم رضایت مردم از حاکمیت نظام دولتی و عوامل نهادهای منتسب به آن به یک مسئله شایع مبدل شده و بخش گسترده ای از شهروندان را شامل می شود. عموماً نارضایتی های اجتماعی به مانند آتشی زیر خاکستر، آماده شعله ور شدن است و بنابراین از آنها به مثابه شرط لازم بمنظور تحقق جنبش های اعتراضی و نخستین عامل مهم در وقوع هر انقلاب یاد می کنند.
بررسی ها نشان داده است که در شکل گیری و بروز نارضایتی های اجتماعی عوامل مختلفی دخیل هستند؛ نابرابری های اجتماعی و اقتصادی، ناسازگاری ساخت ارزشی جامعه، ناکارآمدی و بی عدالتی و احساس محرومیت از ریشه های عمده نارضایتی های اجتماعی هستند.
با توجه به گستردگی، دامنه و ریشه های متفاوت نارضایتی های اجتماعی؛ پژوهشگران با انجام یک مطالعه ریشه های اجتماعی شکل گیری و بروز نارضایتی های اجتماعی در شهروندان تهرانی را بررسی کردند.
از جمله نارضایتی های اجتماعی که در این مطالعه مورد توجه قرار داشت، می توان به ناآرامی هایی در دی ماه ۱۳۹۶ اشاره نمود که از شهر مشهد و شهرهای بزرگ استان خراسان در جهت مقابله با گرانی و اعتراض به سیاست های دولت وقت در شبکه های اجتماعی شروع شد. همین طور نمونه دیگری از این نارضایتی های عمومی را می توان در وقایع آبان ماه ۱۳۹۸ مشاهده کرد که بدنبال انجام مجدد سهمیه بندی بنزین در ایران و افزایش قیمت بنزین شروع شد.
در این مطالعه میزان شیوع نارضایتی های اجتماعی در ایران (استان تهران)، ریشه های اصلی شکل گیری نارضایتی های اجتماعی و اشکال بروز این نارضایتی ها در استان تهران مورد بررسی قرار گرفت.
در این مطالعه از روش پیماش استفاده شد که هدف اصلی آن تعمیم نتایج جامعه کوچک تر به جامعه بزرگ تر است و برای این کار از بین ۸ میلیون و ۷۳۷ هزار و ۵۱۰ شهروند تهرانی بالای ۱۸ سال (براساس سرشماری سال ۱۳۹۵)، ۲۷۱ نفر از نواحی پنج گانه تهران بررسی شدند و پرسش نامه هایی بین شهروندان مناطق قیطریه، خانی آباد، جمهوری، رسالت و تهرانسر توزیع شد.
ارزیابی وضعیت نارضایتی های اجتماعی در جامعه شهری تهران گویای آن می باشد که میزان نارضایتی درصد شهروندان تهرانی از وضعیت حال حاضر جامعه خصوصاً در ابعاد اقتصادی، سیاسی و فرهنگی زیاد است.
همچنین بررسی ریشه های اجتماعی نارضایتی ها نیز نشان داد که ۷۶ درصد شهروندان تهرانی در زمینه های مختلف احساس بی عدالتی و نابرابری اجتماعی می کنند. نیازهای نزدیک به ۲۸ درصد از آنها در سطح بالا و حدود ۵۴ درصد در حد متوسط برآورده نشده است.
نزدیک به ۷۰ درصد از آنها احساس محرومیت نسبی را در سطح بالایی تجربه کرده، حدود ۴۲ درصد ادراک مثبتی از جایگاه و منزلتشان در محل کار، بین اعضای خانواده و در جامعه دارند. اکثریت حدود ۶۰ درصدی آنها، شرایط بی هنجارانه را بر جامعه غالب دانسته و حدود ۸۷ درصد نیز توقعات زیادی از نظام دولتی در جهت ترفیع نیازها و تامین رفاه اجتماعی داشته اند.
بر اساس یافته های این مطالعه، حدود ۲۵ درصد از شهروندان در بروز نارضایتی های خود منفعل بوده و علاقه ای به مشارکت در اشکال مدنی و غیر مدنی بروز نارضایتی ها ندارند.
در این بین حدود ۳۲ درصد از افراد در حد متوسط و حدود ۱۸ درصد در حد بالا برای مشارکت در اشکال مدنی بروز نارضایتی های اجتماعی، تمایل داشتند. در مقابل اکثریت حدود ۶۶ درصدی از شهروندان تهرانی تمایلی برای مشارکت در اشکال غیر مدنی بروز اعتراضات اجتماعی نداشتند و می توان گفت تمایلات خشونت طلبانه در میان شهروندان تهرانی در حد بسیار ضعیف بوده و اکثریت شهروندان مایلند تا نارضایتی های خویش را در اشکال مسالمت آمیز بروز دهند.
نتایج پژوهش نشان دادند که ادراک بی عدالتی و اجتماعی و احساس نابرابری در زمینه های مختلف جامعه، ارتباط مثبت و مدلول داری با نارضایتی های اجتماعی دارد.
ادراک بی عدالتی های اجتماعی دلیلی بر افزایش تمایلات خشونت طلبانه نظیر مشارکت در اغتششات نیست و عامل تهییج کننده کاملی برای مشارکت بخشیدن افراد در فرآیندهای خشونت بار نیست. بدین سبب شهروندانی که احساس نابرابری به آنها دست می دهد، فقط بواسطه روش های نرم و مدنی همچون طومارنویسی، بایکوت، اعتصاب و.. اعتراضات خودرا به گوش مسئولین می رسانند.
همچنین این مطالعه نشان داد که عدم ارضای نیازهای شهروندان، میزان نارضایتی های اجتماعی را به نسبت بالایی بالا می برد. ارضای نیازها منجر به رضایت اجتماعی بالاتر شده و عدم دست یابی به نیازهای زیستی، امنیتی، خودشکوفایی و...، مسبب بسط نارضایتی ها است.
در عین حال یافته ها نشان دادند که عدم ارضای نیازهای فردی و اجتماعی شهروندان می تواند زمینه های بروز نارضایتی های اجتماعی در اشکال مدنی و غیرمدنی را به اندازه های متفاوت فراهم آورد. در این میان، میزان بروز نارضایتی های اجتماعی ناشی از عدم ارضای نیازها در ابعاد مدنی، بالاتر از ابعاد غیر مدنی بوده و شهروندانی که به دلیلهای مختلف نیازهای آنها در زمینه های مختلف برآورده نشده و بدین جهت احساس نارضایتی بر آنها چیره شده است، این نارضایتی را با احتمال بیشتری در اشکال مدنی و غیر خشونت بار بروز می دهند. همین طور احساس محرومیت نسبی ارتباط نسبتاً قوی و مستحکمی با شیوع نارضایتی های اجتماعی داشته است.
به علاوه در این مطالعه مشخص شد که با توسعه شرایط بی هنجار در جامعه، بطور مستقیم و غیر مستقیم بر میزان نارضایتی های اجتماعی افزوده می شود.
پژوهشگران برمبنای یافته های این مطالعه پیشنهاداتی را ارائه کردند از جمله:
اصلاح حکمرانی سیاسی در جهت برقراری امنیت، عدالت، تحقق نیازهای اجتماعی و افزایش هماهنگی ها و تعاملات میان قوه ای بمنظور رفع مسائل شهروندان؛
برقراری عدالت اجتماعی و مساوات با تکیه بر قانون گرایی در تعاملات اداری، برابری در مقابل قوانین و مقررات سازمانی، دسترسی شهروندان به حداقل درآمد، رعایت مساوات گرایانه حق و حقوق قومیت ها و...؛
از میان بردن حس بی هنجاری و بی قانونی در نظام اجتماعی؛
ارتقای فرهنگ اجتماعی جهت مقابله با هیجان گرایی بواسطه برگزاری دوره های آموزشی و آشناسازی شهروندان با حقوق مدنی؛
افزایش امید اجتماعی برای بهبود وضعیت و بازگشت به روال عادی زندگی توسط مسئولین؛
تمرکز بر مسائل اجتماعی روز جامعه و تلاش بمنظور رفع سریع و دفع نتایج ناخوشایند آنها مانند مسئله اثرگذاری تحریم های اقتصادی بر بازار کالاهای اساسی و...؛
متناسب سازی حقوق و مزایای اجتماعی برمبنای سطح تحصیلات، نوع شغل و....
در انجام این تحقیق، سید سعید حسینی زاده آرانی؛ پژوهشگر مرکز تحقیقات صدا و سیما، عبدالله مرادی؛ استادیار دانشگاه عالی دفاع ملی، اصغر وثوقی اصل؛ دکتری جامعه شناسی مسائل اجتماعی ایران دانشگاه آزاد و محمد مهتری آرانی؛ استادیار گروه مدیریت دانشگاه پیام نور با یکدیگر مشارکت داشتند.
یافته های این مطالعه، بهار سال جاری بصورت مقاله علمی با عنوان «تحلیلی بر ریشه های اجتماعی شکل گیری و بروز نارضایتی های اجتماعی در ایران (مورد مطالعه: شهروندان تهرانی)» در فصل نامه علمی امنیت ملی انتشار یافته است.
منبع: نكسترو
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب