موافقان و مخالفان به بحث و گفت وگو پرداختند
مقاله راهی برای پیشبرد علم است یا ابزاری برای ارتقای افراد؟!
در دومین نشست از سلسله نشست های «کاشتن برای آینده» با مبحث «مقاله: مشارکت در پیشبرد علم یا ابزار ارتقا؟» که توسط مرکز توسعه، هماهنگی و ارزیابی تحقیقات در معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت برگزار شد، موافقان و مخالفان در مورد مقاله نویسی و نقش آن در نظام های ارتقا به بحث و گفتگو پرداختند.
به گزارش نکسترو به نقل از ایسنا، در این جلسه بعد از سخنرانی دکتر یونس پناهی در مورد جایگاه مقاله و نقش آن در تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین، دکتر حمیدرضا نمازی؛ عضو هیات علمی مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، دکتر عبدالرضا نوروزی چاکلی عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شاهد، دکتر اکبر فتوحی معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران و دکتر شقایق حق جوی رئیس مرکز توسعه، هماهنگی و ارزیابی تحقیقات معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت به بحث و گفتگو پرداختند.
دکتر شقایق حق جوی، رئیس مرکز توسعه، هماهنگی و ارزیابی تحقیقات معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در ابتدا ضمن اشاره به اولین نشست این نشست، اظهار داشت: بعد از برگزاری نشست «پژوهش کاربردی» این سوال عنوان شد که اگر به دنبال کاربرد در پژوهشها هستید، چرا مقاله می شمارید؟ مقاله، آری یا نه؟!
وی افزود: این بحث هیجانی، باید واقع بینانه تر بشود و باید مقاله را به همان میزان که هست، جدی بگیریم. باید به این سؤال پاسخ داد که آیا مقاله ابزاری برای توسعه علمی است یا ابزاری برای ارتقای شخصی؟
حق جوی، اینکه تعداد مقالات، همچون معدود مواردی بوده که از اهداف در نظر گرفته شده در سند ۱۴۰۴ جلوتر افتاده است، اظهار داشت: ولی این سوال مطرح می شود که چرا با این تعداد مقاله، مانند کشورهای پیشرفته نظیر ژاپن، ثروتمند نشده ایم؟
بی توجهی به توازن بین اهداف نقشه جامع علمی کشور
دکتر نوروزی چاکلی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شاهد در پاسخ به این سؤال اظهار داشت: این مورد یکی از چالش های اصلی است. در برنامه نقشه جامع علمی کشور، به مبحث توازن بین اهداف تاکید زیادی شده بود. ولی در عمل این اتفاق نیفتاد. در این سند، منظور از افزایش مقالات، مقالات باکیفیت و هدفمند بود، نه همه مقالات!
این متخصص علم سنجی، توضیح داد: اولویت بندی انجام شد و قرار بود که مسئولیت ها به دانشگاه ها تفویض شود تا پژوهشها در هر دانشگاهی بر مبنای اولویت ها و مسئولیت دانشگاه صورت گیرد، ولی در عمل این اتفاق نیفتاد. در این شرایط در مسیری افتادیم که کاری نداشت که رشته فرد چیست و کیفیت مقاله در چه سطحی است و مقالاتی نوشته شد که اولویت ما نبود و کیفیت آنها هم در حد مورد انتظار نبود.
وی با بیان اینکه مقاله همه چیز نیست و در بعضی حوزه ها داشتن مقاله به زبان بومی ضروری می باشد، افزود: جای خالی یک نهاد که میزان پایبندی به نقشه جامع علمی و اجرای این سند را مورد ارزیابی قرار دهد، حس می شود. البته بخش هایی با این مسئولیت وجود داشتند، ولی سازوکارهای مناسب وجود نداشت و کار به درستی انجام نشد.
نوروزی با اشاره به اینکه علم سنجی مانند حوزه های مختلف علم، درحال تکامل است، اظهار داشت: هر شاخصی که در علم سنجی می آید، شاخص دیگری مشکلات آنرا رفع و آنرا تکمیل کرد.
باید به تفاوت بین رشته ها توجه داشت
وی ضمن اشاره به اینکه حوزه های علمی مختلف شرایط متفاوتی دارند، اظهار داشت: برخی حوزه ها مثل رشته های علوم پایه و شیمی و... بین المللی هستند و نیمه عمر آنها کم است، ولی در حوزه های علوم انسانی پس از ۱۰ تا ۱۵ سال ارزش یک مقاله مشخص می شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد در مورد تفاوت بین حوزه های علمی مختلف، توضیح داد: در بعضی حوزه های علمی مقاله اهمیت دارند، در بعضی دیگر مانند حوزه های فنی مهندسی، پروژه و پتنت اهمیت بیشتری دارد. هدف حوزه های علوم انسانی و اجتماعی، جامعه و تاثیری است که با آموزش بر روی تغییر فکر و فرهنگ جامعه می گذارد. در این عرصه کتاب و مواردی که جنبه ترویجی دارد، اهمیت بیشتری دارد.
وی افزود: در علم سنجی این تفاوت ها مد نظر قرار می گیرد، ولی در حوزه های سیاستگذاری به آنها توجه نمی گردد. باید در بدنه سیاستگذاری و ارتقا به این تفاوت ها پرداخت، وگرنه افراد را به سمت مقاله هایی بدون کیفیت مورد نیاز سوق می دهیم.
مشکل، خارج از آموزش عالی است
این متخصص علم سنجی تصریح کرد: در کشورهای درحال توسعه بیشتر تمرکز روی مقاله و آن هم در آموزش عالی است، ولی در کشورهای توسعه یافته بخش های تحقیق و توسعه شرکت ها فعال می باشند. صنعت در این کشورها، درحال رقابت است و مجبورند که خویش را بهبود بخشند. رقابت در جامعه سبب تحقیق و توسعه در بخش بیرون از آموزش عالی می شود.
وی افزود: در کشور ما آموزش عالی درحال انجام کار خود است. ولی شرکت هایی در ایران با محصولات بیست سال پیش کار می کنند. چون که تولید انحصاری است. اگر انحصاری نبود، به سمت تحقیق و توسعه می رفتند.
نوروزی تصریح کرد که نباید همه مشکلات را به گردن آموزش عالی بیندازیم، چون که مشکل خارج از آموزش عالی است.
بخشی از مقالات و پژوهشها بیهوده هستند
دکتر حمیدرضا نمازی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه بخشی از مقالات و پژوهش های ما بیهوده است و ما با شبه پژوهشها روبرو می باشیم، اظهار داشت: ما دانشگاهیان در تجربه زیسته خود، از حجم فروش مقاله در خیابان انقلاب خجالت کشیدیم. با افرادی مواجه بودیم که به دنبال جایی برای چاپ مقاله بودند و راه برای چاپ مقاله بیشتر بودند.
وی ضمن تشریح سیر علمی کشور و روند تاریخی شکل گیری انتشار مقالات از زمان دارالفنون تا زمان حاضر به اهمیت شکل گیری اجتماع علمی اشاره نمود و توضیح داد: در گروههای آموزشی و پژوهشی افراد از کارهای همکاران خود بی اطلاعند و با این روش اجتماع علمی یا ساینتیفیک کامیونیتی شکل نمی گیرد. وقتی اجتماع علمی نباشد، داوری همتایان یا peer review هم معنا ندارد. ما گرفتار بی اطلاعی پژوهشی هستیم و اجتماع علمی نداریم.
نتیجه بی توجهی به ارتباط پژوهشگران و اجتماع علمی
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران افزود: این نوع مقاله نویسی، هیچ نسبتی با جامعه ما ندارد و فتیشیزم پژوهشی است. مقاله سبب ارتباط پژوهشگران می شود، ولی به شرط اینکه اجتماع علمی وجود داشته باشد. این روش، وهن ِ پژوهش است.
نمازی با بیان اینکه در گذشته کسانی که مقاله می نوشتند، نخبگان بودند ولی هم اکنون کارمندهای پژوهشی مقاله می نویسند، مجدداً تصریح کرد که ما نیازمند اجتماع علمی هستیم و باید آنرا تقویت نماییم. مسئولیت اجتماعی علم خیلی مهم می باشد و باید جدی گرفته شود.
وی ضمن اشاره به اینکه حوزه علوم انسانی سلامت مانند ستون فقرات تفکرات نظام سلامت است، افزود: این بخش هم مانند بخش های دیگر گرفتار مقاله نویسی شده است و این به خاطر ابتذال کلمه «کاربرد» است. کاربرد در رشته های مختلف مفهوم متفاوتی دارد که باید به آن توجه کرد.
بخشی از مشکلات به خاطر مقاله شماری است
دکتر اکبر فتوحی، معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه روند علمی کشور خوب است و کشور در جهت سیاست درستی که در مبحث مقالات در پیش گرفت، قادر شد کار پژوهشی به زبان آکادمیک عرضه کند، توضیح داد: چیزی که سبب چالش شده، این نیست که ما مقاله منتشر می نماییم، چالش زمانی است که از مقاله بعنوان ابزار سنجش استفاده می نماییم. زمانی که وارد بحث مقاله شماری می شویم، بخشی از این چالش ها مطرح می شود.
وی به سیر تاریخی این مورد اشاره نمود و اظهار داشت: اوایل قرن ۲۰ که توجه به پژوهش بیشتر شد، رقابت برای گرفتن گرنت های پژوهشی، بیشتر شد. توسعه شاخصهای علم سنجی به این مورد کمک کرد و این این یک سیر طبیعی و مثبت است.
معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه توجه به مقاله اجتناب ناپذیر است، افزود: کار پژوهشی باید در معرض نقد و داوری قرار گیرد و راه دیگری وجود ندارد.
فتوحی ضمن اشاره به این که کمّی نگاه کردن به پژوهش مختص ایران نیست، افزود: این فقط مساله ما ایرانیان نیست. خوشبختانه یا بدبختانه در دنیا همین مسیر را می روند. این روش به علت به روز بودن و مزایای دیگر، کمک کرده است، ولی مشکلاتی هم دارد.
شاخص های ارزیابی باید متنوع شوند
وی افزود: یک چاره این مشکلات تنوع بخشیدن به شاخصهای ارزیابی و همینطور توجه به سایر خروجی های پژوهش مانند پتنت، گایدلاین و.. است. خروجی تنها مقاله نیست. باید از همه روش ها استفاده گردد تا ارزشیابی ها جامع تر شوند.
معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه «فرآیند ارتقای ما مشکل دارد»، تصریح کرد: بخشی از مشکلات ما به اکوسیستم کشور برمی گردد و این مورد به علت انحصار و محدودیت هایی است که وجود دارد. مثلاً ثبت پتنت و فروش آن در شرایط تحریم کشور، شدنی نیست.
وی تصریح کرد: راه رشد و توسعه کشور، علم است ولی نباید آنرا به پژوهش کم کرد. مقاله خوب و بد وجود ندارد، من تحقیق خوب و بد می شناسم. مقاله، خروجی یک تحقیق است که می تواند خوب یا بد باشد.
دکتر حق جوی، رئیس مرکز توسعه، هماهنگی و ارزیابی تحقیقات معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت هم در انتها ضمن تشکر از شرکت کنندگان در این جلسه اظهار نمود: نظام ارتقا احتیاج به بازبینی دارد و عزم قاطعی در معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت وجود دارد که این مسیر اصلاح گردد. بخشی از آن نیازمند همکاری با معاونت آموزشی است.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب