در یك مطالعه تشریح شد؛
نقش خدمت نظام وظیفه در یک اقتصاد دانش بنیان
از ابتدای ایجاد سربازی بصورت الزامی در ایران، موضوع بهبود خدمت نظام وظیفه و استفاده مناسب از سرمایه انسانی مورد بحث و بررسی فراوان بوده است. باتوجه به نقش سرمایه انسانی در اقتصاد دانش بنیان، پژوهشگران در یک مطالعه ضمن بررسی طرح های نظام وظیفه تخصصی، یک الگوی سیاستی برای حمایت از منابع انسانی نوآور شرکت های دانش بنیان در برنامه نظام وظیفه تخصصی، طراحی کردند.
به گزارش نکسترو به نقل از ایسنا، از ابتدای ایجاد سربازی بصورت الزامی در ایران، موضوع بهبود خدمت نظام وظیفه و استفاده مناسب از سرمایه انسانی مورد بحث و بررسی فراوان بوده است. به نحوی که گاهی تغییر رویکرد سربازی از الزامی به "ارتش حرفه ای" مورد بررسی قرار گرفته و گاهی بهبود وضعیت استفاده از نیروی انسانی و یا مهارت آموزی سربازان در دستور کار بوده است.
اقتصاد دانش بنیان موضوعی است که در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته است. در اقتصاد دانش بنیان، یکی از بخش های مهم، وجود نیروی انسانی نوآور است و در گزارش بانک جهانی بعنوان یکی از چهار ستون اصلی توسعه اقتصاد دانش بنیان معرفی شده است. شرکت های دانش بنیان شرکت هایی هستند که ماهیت فکری دارند و نقش سرمایه فکری در آنها پررنگ است و بخش عمده سرمایه انسانی آنها را افرادی با تحصیلات دانشگاهی و آن هم در سطوح بالا و واجد صلاحیت های تخصصی و حرفه ای می سازند. بنا بر این از شرکت های دانش بنیان، بعنوان «سازمان های متکی به افراد» نام برده می شود.
با توجه به اهمیت سرمایه های انسانی دارای استعدادهای برتر و لزوم استفاده مناسب از ظرفیت این نخبگان، در طول زمان سازوکارهای مختلفی برای به کارگیری این افراد در خدمت نظام وظیفه اندیشیده شده و در گذر زمان از منظرهای مختلفی به آن پرداخته شده است و نهادهای مختلفی در امتداد اهداف خود این مساله را پیگیری کرده اند.
در ایران شش طرح نظام وظیفه تخصصی در رابطه با به کارگیری افراد دارای استعدادهای برتر وجود دارد. این طرح ها شامل «کسری خدمت پروژه تحقیقاتی»، «امریه در سازمان های دولتی»، «پروژه احتساب خدمت نخبگان دانشگاهی»، «پروژه احتساب خدمت نخبگان فناور»، «پروژه احتساب خدمت افراد مقیم خارج از کشور» و «امریه در شرکت های دانش بنیان» هستند.
با توجه به اهمیت به کارگیری افراد با استعداد ویژه در نظام وظیفه، پژوهشگران در یک مطالعه طرح های مختلف نظام وظیفه تخصصی را بررسی نموده و با انجام مصاحبه با متخصصان این حوزه، این طرح ها را از منظرهای مختلف، مورد ارزیابی قرار دادند.
اطلاعات مورد نیاز این مطالعه بوسیله مصاحبه با نمایندگان گروه نهادهای حاکمیتی (ستاد کل نیروهای مسلح، بنیاد و مرکز نخبگان نیروهای مسلح، بنیاد ملی نخبگان و معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور)، مسئولان و مدیران شرکت های دانش بنیان مشمول برنامه و فناوران و متخصصین بهره مند از تسهیلات مذکور و همین طور نهادهای واسط و صندوق های مالی و کارگزاران، جمع آوری شد.
در این مطالعه برنامه تسهیلات نظام وظیفه تخصصی دانش بنیان بصورت موردی، مطالعه شد و پژوهشگران یک الگوی سیاستی برای پشتیبانی از منابع انسانی نوآور شرکت های دانش بنیان در برنامه نظام وظیفه تخصصی، طراحی کردند.
برنامه ملی تسهیلات نظام وظیفه تخصصی شرکت های دانش بنیان، بعنوان یکی از مهم ترین برنامه های سیاستی در سطح ملی است که در بین شرکت های دانش بنیان شمول گسترده ای دارد و همین طور با همکاری چندین نهاد حاکمیتی شامل ستاد کل نیروهای مسلح، بنیاد و مرکز نخبگان نیروهای مسلح و نیز بنیاد ملی نخبگان و معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور، در کشور اجرا می شود.
بر اساس یافته های این مطالعه به کارگیری افراد با استعدادهای برتر در ساختار نظام وظیفه ایران، در کل توان، به دو نسل مختلف تقسیم می شود. در نسل اول استفاده از توان علمی افراد در حل مسائل نظامی و دولتی مورد تاکید بوده و سعی شده از ظرفیت افراد تحصیل کرده، به نحو مناسب استفاده گردد. در این نسل محور صلاحیت های علمی افراد است و صلاحیت فناورانه مورد توجه قرار نگرفته است. در نسل دوم که برمبنای استفاده شرکت های دانش بنیان از توان نخبگان فناور و صلاحیت هم زمان فرد و شرکت تاکید دارد، هرچند سازمان های دولتی و نظامی بطور مستقیم افراد با استعدادهای برتر را به کار نمی گیرند، اما منافع حاصل از این فرآیندها بطور غیرمستقیم سبب توسعه اقتصادی و در نتیجه اقتدار اجتماعی و نظامی شده است.
در این مطالعه، بعد از بررسی طرح های انجام شده در امتداد به کارگیری افراد با استعداد برتر در نظام وظیفه، یک الگوی سیاستی طراحی شد. این الگوی سیاستی، دارای شش محور اصلی «شناسایی شرکت های واجد صلاحیت»، «نظام شناسایی و ارزیابی افراد موضوع سیاست»، «تعریف و تصویب پروژه»، «نظارت بر عملکرد و ارزیابی»، «حکمرانی و هماهنگی نهادی»، «نهادسازی و نهاد واسط» است.
در بررسی های این مطالعه عنوان شده که طرح های پروژه احتساب خدمت و امریه در شرکت های دانش بنیان باتوجه به حضور نهادهای متنوع و ایجاد فرآیندها و نهادهای مختلف، در کوتاه مدت عملکرد نسبتاً قابل قبولی داشته اند.
پژوهشگران این مطالعه می گویند: بنظر می رسد توجه به تمام معیارهای علمی و فناورانه افراد با استعدادهای برتر و همین طور لزوم نگاه توامان فرد و شرکت برای شناسایی، ارزیابی افراد و تعریف پروژه می تواند بر اثربخشی طرح، تاثیر به سزایی داشته باشد. این در حالیست که استفاده از نهادهای واسط مانند زیرساخت های برخط، شبکه داوران و متخصصان، شبکه کارگزاران ارزیابی و نظارت و همین طور صندوق های مالی، می تواند فرآیندهای موجود را تسهیل کند.
این پژوهشگران معتقدند که نیاز است که به شناسایی و ارزیابی متمایز افراد و شرکت های مشمول توجه گردد و همین طور الگوی نظارت بر عملکرد مشمولان با بهره گیری از نهادهای واسط مانند کارگزاران نظارت و ارزیابی خصوصی و شبکه داوران و مشاوران فنی تقویت شود. همین طور ایجاد هماهنگی بین بخشی در بدنه دولت و حاکمیت، با طراحی نظام حکمرانی مناسب و استفاده از زیرساخت های فناورانه نیز تاثیر جدی در تکامل این الگوی سیاستی خواهد داشت.
پژوهشگران می گویند که یکی از مهم ترین بخش هایی که در طرح های موجود مغفول مانده، نحوه به هم رسانی افراد با استعداد برتر با سازمان ها و یا شرکت های دارای پروژه های اولویت دار است. بنا بر این لازم است که در طرح های امریه در شرکت های دانش بنیان و پروژه احتساب خدمت در شرکت های دانش بنیان، سامانه های به هم رسانی، توسعه بیشتری یابند.
همچنین نیاز است که در این طرح ها، پروژه های دارای اولویت ملی، انجام شوند و برای این کار ابتدا لازم است فهرست پروژه های ملی اولویت دار مشخص و اطلاع رسانی شود تا نخبگان متقاضی بتوانند با هماهنگی و ستادکل نیروهای مسلح، پروژه احتساب خدمت خودرا در آن به انجام رسانند.
به گفته این محققان؛ در سالهای اخیر باتوجه به کاهش تعداد کارکنان وظیفه بنظر می رسد ظرفیت درنظر گرفته شده در این طرح ها بازنگری شود، بنا بر این لازم است که به ادامه این طرح با وجود کاهش کارکنان وظیفه در سالهای اخیر توجه ویژه شود.
در انجام این تحقیق میثم نریمانی، سید محمد صاحبکار خراسانی و محمد خادمی؛ پژوهشگران پژوهشکده مطالعات فناوری و ایمان خادمی؛ دانش آموخته کارشناسی ارشد مدیریت دانشگاه صنعتی شریف، با یکدیگر مشارکت داشتند.
یافته های این مطالعه، زمستان ۱۴۰۰ بصورت مقاله علمی با عنوان «الگوی سیاستی پشتیبانی از منابع انسانی نوآور شرکت های دانش بنیان در برنامه نظام وظیفه تخصصی» در فصل نامه علمی پژوهشی سیاست علم و فناوری، انتشار یافته است.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب