در نشست كاشتن برای آینده مطرح شد
به چه پژوهشی کاربردی گفته می شود؟
استاد سیاستگذاری سلامت دانشگاه علوم پزشکی تهران و مدیر کل دفتر پژوهش های منطقه ای EMRO تصریح کرد: مبحث «انگیزه از تحقیق»، مهم ترین موضوعی است که تحقیقات پایه را از تحقیقات کاربردی تفکیک می کند و پژوهشگر، برنامه ریز و ارزیابی کننده باید این مورد را مد نظر داشته باشد.
به گزارش نکسترو به نقل از ایسنا، نخستین نشست از سلسله رویدادهای «کاشتن برای آینده» با عنوان پژوهش کاربردی که به صورت وبینار و با حضور دکتر شقایق حق جوی جوانمرد رئیس مرکز توسعه، هماهنگی و ارزیابی تحقیقات معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، دکتر آرش رشیدیان استاد سیاستگذاری سلامت در دانشگاه علوم پزشکی تهران و مدیر کل دفتر پژوهش های دفتر منطقه ای EMRO، دکتر افشین زرقی معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دکتر اکبر فتوحی معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران و دکتر افشین استوار مدیرکل دفتر مدیریت بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت برگزار شد.
دکتر شقایق حق جوی جوانمرد، رئیس مرکز توسعه هماهنگی و ارزیابی تحقیقات وزارت بهداشت با اشاره به اینکه تعالی در پژوهش حداقل بر سه پایه افزایش کیفیت، ایمپکت یا اثرگذاری پژوهش و شادابی محیط پژوهش استوار است، اظهار داشت: کاشتن بذر آگاهی و تفکر برای سالم تر و شاداب تر کردن محیط پژوهش ضروریست.
وی تصریح کرد: جامعه آکادمیک کشور برای اینکه به همدلی و همراهی برسد، لازم است در مورد مساله های روز کشور و دغدغه های اصلی پژوهشگران با هم گفتگو کنند و یکی از موضوعات که احتیاج به گفتگو دارد، مساله پژوهش های کاربردی است. در این جلسه چالش های پژوهش کاربردی چه از منظر پژوهشگر چه از منظر سیاست گذاران مورد بررسی نقادانه قرار خواهد گرفت.
دکتر آرش رشیدیان، استاد سیاستگذاری سلامت در دانشگاه علوم پزشکی تهران و مدیر کل دفتر پژوهش های منطقه ای EMRO هم تصریح کرد: مبحث «انگیزه از تحقیق»، مهم ترین موضوعی است که تحقیقات پایه را از تحقیقات کاربردی تفکیک می کند و پژوهشگر، برنامه ریز و ارزیابی کننده باید این مورد را مد نظر داشته باشد.
وی با بیان اینکه هدف اصلی تحقیق بنیادی، گسترش مرزهای دانش است، اظهار داشت: در این تحقیقات باید توصیف بهتری از یک پدیده، چگونگی و چرایی آن و نظریه های جدیدی مطرح شود، بدون اینکه کاربرد آنرا مد نظر قرار دهیم. ولی اگر پژوهش به این منظور صورت گیرد که مثلاً عملکرد نظام سلامت بررسی شود یا چه نماییم یک بیمار داروی خویش را بهتر دریافت کند، کدام روش بهترین تأثیر را دارد و... این موضوعات در دسته پژوهش کاربردی قرار می گیرند.
تکرار پژوهش های دیگران، پژوهش کاربردی نیست
رشیدیان با بیان یک پدیده رایج در پژوهش اظهار داشت: یک پدیده ای که زیاد در پژوهش دیده می شود، این است که مثلاً پژوهشگر یک مطالعه خوبی که دیده یا یک گروهی که کار خوبی انجام داده را تکرار می کند. این پژوهش حتی اگر در موضوعات کاربردی و عملیاتی هم صورت گیرد، پژوهش کاربردی نیست.
وی با بیان اینکه در پژوهش کاربردی، «سوال» باید وجود داشته باشد و افزود: باید یک مشکل وجود داشته باشد و دنبال پاسخ سوال بگردیم. باید دقت داشته باشیم که پاسخی که یک گروه دیگر برای مشکل پیدا کردند، پاسخ شما است یا خیر. این گونه پژوهش که رفتار رایجی بین پژوهشگران است، بخصوص افرادی که تجربه کم تری دارند، در پژوهش پایه هم، پژوهش خوبی نیست. تکرار پژوهشی که در کشور دیگری انجام شده، در آزمایشگاه دیگری انجام شده، نمی تواند پژوهش خوبی باشد.
پژوهشی که مهم ترین خروجی آن مقاله است، کاربردی نیست
استاد سیاستگذاری سلامت در دانشگاه علوم پزشکی تهران، تصریح کرد: پژوهشی که مهم ترین خروجی آن یک انتشارات، مقاله، گزارش است، پژوهش کاربردی نیست. اهمیت انتشارات زیاد است و صحبتی در مورد آن نیست ولی نکته مهم آن است که پژوهش کاربردی باید منجر به حل مساله شود. افرادی که درگیر حل یک مساله هستند، لزوماً مقاله نمی خوانند. اگر خروجی کار پژوهشی را فقط در چارچوب مقاله عرضه می دهید، این پژوهش کاربردی نیست.
وی افزود: نکته سوم این است که هدررفت منابع و پژوهش بی خود و غیرضروری انجام دادن، فقط در پژوهش های پایه نیست و در پژوهش های کاربردی هم انجام می شود.
پژوهش کاربردی در هر حوزه ای می تواند انجام شود
رشیدیان با بیان اینکه پژوهش کاربردی در هر حوزه ای می تواند صورت گیرد و معمولا هنگام بودجه ریزی پژوهش این را فراموش می نماییم، اظهار داشت: پژوهش کاربردی بر مبنای سوال پژوهش است نه بر مبنای رشته و حوزه یا محیط پژوهش. پژوهش کاربردی می تواند در آزمایشگاه صورت گیرد. مثلاً هم اکنون با هر واریانت جدید ویروس کووید این سوال پیش می آید که بهترین تست تشخیصی چیست؟ این سوالات در آزمایشگاه پاسخ داده می شود ولی کار عملیاتی روز است و پاسخ یک مساله روز را می دهد و کاملا کاربردی است.
وی افزود: نکته مهم دیگر این است که اولویت ها معمولا توسط مدیر و سیاست گذار مطرح می شود، ولی در پژوهش کاربردی لزوماً بهترین اولویت ها این موارد نیستند و اولویت ها می توانند توسط پژوهشگری که در محیط قرار دارد و آگاه است هم پیشنهاد شود.
مدیر کل دفتر پژوهش های منطقه ای EMRO در مورد شاخص هایی برای عملکرد بهتر پژوهش کاربردی، اظهار داشت: در بحث پژوهش کاربردی ارتباط میان کسی که نیازمند پاسخ است و کسی است که به سوال پاسخ می دهد. این ارتباط تنها میان اولویت گذاری است و اگر بتواند در زمان پژوهش هم صورت گیرد و در زمان عرضه و نحوه عرضه هم صورت گیرد، خوب است و می تواند محقق بخشی از گروه سیاستگذاری و تصمیم گیری باشد و همینطور این امکان وجود دارد که سیاست گذار به تیم پژوهش وارد شود.
تاثیر واسطه های دانشی و ترجمان دانش
وی افزود: نکته دیگر واسطه های دانشی است که در بخش ترجمان دانش، مبحث تقاضا و عرضه وجود دارد. البته این مورد تأثیر خوبی در صنعت داشته، ولی در نظام سلامت تجربه خوب در این حوزه خیلی زیاد نیست.
رشیدیان با تاکید مجدد بر اینکه «پژوهش بدون سوال، پژوهش کاربردی نیست» توضیح داد: تقاضا؛ اصل و لزوم است و سیاست گذار اگر این کار را انجام ندهد، نمی تواند انتظار پژوهش کاربردی داشته باشد. ضروریست که اولویت ها شناسایی و اعلام گردد، منابع برای پژوهش ایجاد شود.
وی به نقش بودجه اشاره نمود و اظهار داشت: پژوهش بودجه می خواهد و احتیاج به ساختار بودجه ای دارد. بودجه پژوهش کاربردی باید بر این مبنا صورت گیرد که کجا باید صرف شود که سوال جواب داده شود.
استاد سیاستگذاری سلامت در دانشگاه علوم پزشکی تهران به لزوم وجود سیستم انگیزشی برای محققان اشاره نمود و اظهار داشت: ساختار انگیزشی محققان لزوما همان ساختار انگیزشی سیاست گذاران نیست. آنها نیازمند موارد دیگری هستند. مقاله ها بهترین خروجی پژوهش کاربردی نیستند ولی مقاله نشان داده است که یک پژوهشگر کارش را خوب انجام می دهد. اگر به این مورد که برای پژوهشگر انگیزه ایجاد می کند، توجه نداشته باشید،. چه انگیزه دیگری را برای پژوهشگر ایجاد می کنید؟
وی تصریح کرد: کسی که کار کاربردی می کند باید در جمع های مختلف برود و از طرح خودش دفاع کند. کار خویش را به شیوه های مختلف عرضه نماید. اگر این کار را انجام بدهد، این را باید جزئی از پژوهش کاربردی در نظر بگیرد و سیاست گذار هم باید این موارد را مد نظر قرار دهد.
ساختارهای خوبی در کشور برای بهبود پژوهش وجود دارد
رشیدیان اظهار داشت: در نهایت برای بهبود پژوهش کاربردی در کشور ساختارهای خوبی مثل موسسه ملی تحقیقات سلامت و... داریم. بهترین کار، زمانی که آنها به سوالات پاسخ نمی دهند، یا کند هستند، به کارگیری این ساختارها و فرآیندها و اصلاح آن است.
وی ضمن اشاره به اهمیت جایگاه معاونت تحقیقات و فناوری تصریح کرد: هر گونه تمرکزی که معاونت تحقیقات و فناوری که در این حوزه انجام دهد بگونه ای که هدفمند و قابل ارزیابی بیرونی باشد، نتایج بیرونی خوبی خواهد داشت.
دکتر افشین زرقی، معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم با اشاره به اینکه محصول تجاری شده با پژوهش محصول محور دو مقوله جداست، اظهار داشت: پژوهشگر وقتی به تولید نمونه اولیه می رسد، یعنی به نتیجه رسیده است؛ ولی امکان دارد محصولش در شرایط رقابتی نتواند وارد بازار شود و سهمی از اقتصاد دانش بنیان دریافت کند.
تصمیم گیری سیاست گذارها، مبتنی بر مقاله نیست
دکتر افشین استوار، مدیرکل دفتر مدیریت بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت هم ضمن اشاره به این که تعاریف متفاوتی از پژوهش کاربردی وجود دارد، اظهار داشت: گروهی آنرا خلق ثروت می دانند و گروهی معتقدند پژوهش کاربردی باید بتواند به سوالات سیاست گذاران جواب بدهد. مشکل گروه اخیر شاید به ضعف نظام سیاستگذاری بازمی گردد که اصلا تصمیم گیری ها مبتنی بر مقاله نیست، چونکه سیاست مدار اصلا مقاله مطالعه نمی کند و ازاین رو نظام سیاستگذاری مبتنی بر شواهد نیست.
جوانمرد رئیس مرکز توسعه، هماهنگی و ارزیابی تحقیقات معاونت تحقیقات وزارت بهداشت در ادامه این نشست ضمن اشاره به طیف وسیع برداشت ها از پژوهش های کاربردی اظهار داشت: پژوهشگران معتقدند مصرف کننده مقالات و پژوهش های آنها هوشمند نیستند و مصرف کننده که اینجا سیاست گذاران هستند هم معتقدند پژوهش خوب و کاربردی نداریم، در صورتی که شاید سیاست گذار نمی تواند جواب سوالاتش را از پژوهشها استخراج کند.
ایشان در ادامه به طرح پرسش هایی پرداخت؛ سوال پژوهشی از کجا می آید؟ پژوهشگر نتیجه پژوهش خویش را از چه طریقی باید به اطلاع سیاست گذاران برساند؟ نقش واسطه های میانی یا کارگزاران پژوهشی چیست؟ چه مشکلاتی از دو سمت تولیدکننده و مصرف کننده پژوهش وجود دارد؟
دکتر زرقی در پاسخ به این سوالات اظهار داشت: مساله اصلی فرهنگ سازی است. در یک دانشگاه نسل سه انتظار داریم همه ارکان دانشگاه به مساله پژوهش کاربردی اهتمام داشته باشند. دانشگاه ها نباید به دنبال تجارت باشند، بلکه باید در جهت حمایت، هدایت و نظارت حرکت کنند و در این راستا باید گردش منابع مالی برای تحقق این اهداف به آسانی صورت گیرد تا ارتباط میان دانشگاه و صنعت هموار باشد.
تبدیل شاخص علم سنجی به ارزش یک مشکل است
وی تبدیل شاخص علم سنجی به ارزش را یک مشکل دانست و اظهار داشت: علم باید به فناوری منجر شود و به پژوهشی میتوان علم اظهار داشت که مستندات و شواهد آن روی میز باشد.
دکتر اکبر فتوحی معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران هم محصول را به دو دسته محصول با قابلیت تجاری شدن و محصول مفیدی که قابلیت تجاری شدن ندارد، تقسیم کرد و اظهار داشت: عمده پژوهش های ما از دسته دوم است. در دنیا برای این نکته چاره هایی وجود دارد و مهم ترین آن ورود بخش خصوصی به مساله است.
اهمیت تصمیم گیری بر اساس شواهد علمی
دکتر فتوحی تصریح کرد: سیاست مداران ما باید بیاموزند که چگونه بر اساس شواهد علمی تصمیم گیری کنند.
دکتر استوار هم به تقابل میان پژوهشگران و سیاست مداران اشاره نمود و اظهار داشت: سیاست مداران معتقدند که پژوهشها پاسخگوی مسائل کشور نیست، پژوهشگران هم معتقدند فرآیندهای پژوهشی طولانی هستند و سیاست مداران صبر کافی ندارند. ضمن اینکه اولویت های کشور و به دنبال آن سوالات معلوم نیست و منابع کافی هم متناسب با اولویت ها تخصیص نمی یابد.
حق جوی سپس به طرح سوال جدیدی پرداخت و اظهار داشت: ادغام پژوهش و آموزش در وزارت بهداشت یک مزیت است، مصرف کننده و تولیدکننده در نظام سلامت یکی است، حالا اگر پژوهش های ما کاربردی نیست، چه مکانیسمی لازم است که مشکلات کشور به سوالات قابل پژوهش تبدیل شود؟!
با کمتر از سه دهم درصد تولید ناخالص ملی چقدر می شود پژوهش، شواهد و محصول تولید کرد؟!
دکتر استوار هم ضمن اشاره به این که باید تعهدی در خصوص سیاستگذاری مبتنی بر شواهد در کشور ایجاد شود، اظهار داشت: لزوم سرمایه گذاری هم حائز اهمیت می باشد. با کمتر از سه دهم درصد تولید ناخالص ملی چقدر می شود پژوهش، شواهد و محصول تولید کرد؟! دستاوردها نسبت به سرمایه گذاری خیلی هم بیشتر است، با این که معتقدم ساختار نیازمند بهبود است و برای این مساله ظرفیت سازی برای نیروی انسانی هم اهمیت بسیاری دارد.
دکتر زرقی هم با تایید این که نسبت به آنچه سرمایه گزاری نموده ایم خروجی های پژوهشی و فناورانه بسیار بیشتری داشته ایم، اظهار داشت: در مقایسه با دیگر صنایع مانند خودروسازی، نسبت به سرمایه گذاری انجام شده و خروجی کسب شده در جایگاه مطلوبی در دنیا و منطقه هستیم.
با این وجود وی ادامه داد: نمی توان سیاست مداری که باور به تصمیم گیری بر اساس شواهد علمی ندارد را مجبور به این کار کرد، ما نیاز به نقشه جامع فناوری ۱۰ ساله داریم تا در بازه زمانی طولانی حلقه های آموزش، پژوهش و فناوری را با هم هماهنگ کند.
کسانی که مقاله را زیر سوال می برند، بدانند نظام علمی، راه دیگری ندارد
دکتر فتوحی خاطرنشان کرد: مقاله ابزار گفت وگوی دانشمندان است، مقاله می نویسیم تا ادعاهایمان را در معرض نقد بگذاریم و در نهایت دیگران بتوانند از آن استفاده کنند. کسانی که مقاله را زیر سوال می برند باید بدانند نظام علمی راه دیگری ندارد. همه پژوهش های کاربردی هم نیازمند مقاله هستند، وقتی یک کیت ایجاد می شود باید بتوان نشان داد که کارایی لازم را دارد، راه علمی این است که پژوهش صورت گیرد و طی یک مقاله نتایج آن به اطلاع همگان رسانده شود.
دکتر حق جویی در انتها نشست مبادرت به جمع بندی مطالب مطرح شده کرد و اظهار داشت: بیشترین شکایت پژوهشگران از مصرف کنندگان پژوهش هایشان این است که سوالات شفاف نیستند، زیرساخت ها و قوانین مهیا نیست، بستر قانونی تعامل میان پژوهشگر و سیاست گذار برقرار نیست، مشکل با راه اندازی سامانه های مختلف حل نمی گردد، نیاز به ساز وکار چابک و سیستماتیک داریم.
رساندن پژوهش به کاربرد، وظیفه پژوهشگر است؟!
او همینطور در پاسخ به این سؤال که آیا رساندن پژوهش به کاربرد وظیفه پژوهشگر است؟! اظهار داشت: مهم ترین شکایت مصرف کنندگان از پژوهشگران این است که ما زبان آنها را بلد نیستیم، در هیچ جای دنیا سیاست گذار مقاله نمی خواند، برای همین مستنداتی متناسب با وقت، زمان بندی و ادبیات سیاست گذاران تهیه می شود و در اختیار ایشان قرار می گیرد. اینجا به نظر به جهت اینکه حاصل پژوهشها از پژوهشگر به دولتمرد رسانده شود، نیازمند یک کارگزار پژوهشی است.
وی ادامه داد: سیاست گذاران گله می کنند که پژوهشگران چابک نیستند، انتشار کرونا عرصه آزمایش خوبی شد، درست است که سیاست گذاران می توانند دو سال منتظر پاسخ پژوهشگران در زمینه انتشار کرونا باشند، اینجا باید مساله به نکات ریزتر شکسته شود.
دکتر حق جوی در پاسخ به درخواست گروهی از مدعوین آنلاین در زمینه اصلاح نظام ارزشیابی پژوهشی، اظهار داشت: اصلاح نظام ارزشیابی پژوهشی نیازمند جایگزین کردن شاخصهای جدیدی است که هوشمند و کاربردی باشد، باید سنجه های جدیدی برای ارزیابی پژوهش کاربردی ایجاد شود.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب